In 2018 is de gemeente voortvarend gestart met het slepende dossier rond de Sinti. Op 20 juli 2018 heeft de ASD de Gemeente geadviseerd over haar voorgenomen beleid om de relatie met de Sinti woonachtig in Nuenen te normaliseren. In de vergadering van de ASD van 23 juli 2020 is de ASD, op haar verzoek, bijgepraat door de Gemeente over de uitvoering van dit beleid.

De problemen zijn geïnventariseerd en benoemd. Op enkele onderwerpen (onderwijs) zijn de afgelopen jaren vorderingen gemaakt, op andere (werkgelegenheid, wonen, participatie in Nuenen) is sprake van stagnatie. De vorderingen bij de huisvesting stagneren of zijn zelfs negatief. Er is een contract met de woningbouwvereniging Helpt Elkander, maar dat is nog niet geëffectueerd. Zolang de woonsituatie niet wijzigt, heeft de Gemeente weinig goodwill om op andere dossiers, zoals onderwijs en het sociaal domein, vorderingen te maken.

De ASD realiseert zich dat o.a. de volgende drie kenmerken de samenwerking en het maken van afspraken bemoeilijken.

Eigen cultuur

Hun eigen cultuur wordt door de Sinti gekoesterd en bewaakt. Dankzij die cultuur hebben ze zich al honderden jaren kunnen handhaven in een andere, afwijkende, omgeving, zoals de Nederlandse. De eigen cultuur bewaken is voor hen essentieel om te overleven, ook al staat die op gespannen voet met de Nederlandse verwachtingen. Een belangrijk onderdeel ervan is de “gedwongen” zorg voor elkaar. De groep en de ouders zien niet graag hun kinderen vertrekken.

Interne hiërarchie

Een interne hiërarchie met een sterke sociale controle kenmerken de Sinti en het kamp. Wie hieraan geen gevolg geeft, kan zijn plek in de lokale gemeenschap verliezen. De eigen hiërarchie wordt als dwingender ervaren dan die van de lokale of nationale overheid. Dat maakt het bereiken van de individuele leden voor de overheid zeer lastig.

Eigen rechtssysteem

Hun eigen rechtssysteem voor de onderlinge relaties wordt door hen belangrijker gevonden dan het rechtssysteem van de overheid. Maatwerk voor een individu, dat niet de instemming heeft van de leiders in de groep, heeft minder kans van slagen.

Toch moeten de Gemeente en de Sinti samen verder. Niets doen en de situatie accepteren, zoals in de afgelopen jaren, is geen toekomst-zekere strategie. Het doet onrecht aan de bewoners en maakt de kans op een evenwichtige oplossing in de toekomst nog moeilijker. Een belangrijk probleem blijft wonen. De Gemeente is verantwoordelijk1 voor een voldoend goede woonsituatie, zij beheert een groot deel van de woningen/wagens, is verantwoordelijk voor het onderhoud, maar maakt die rol nu niet waar. Voor een deel van de bewoners is dat een reden geen huur meer te betalen. Die situatie is al lang gedoogd, maar verhindert een verbetering van de relaties. De afspraken met de corporatie Helpt Elkander zouden tot een betere woonsituatie kunnen leiden, ook al is en blijft de overgangssituatie onduidelijk. Het vertrek van de directeur van de corporatie maakt de uitvoering van deze afspraken minder zeker.

Conclusie

Zolang de woonsituatie niet wordt of is genormaliseerd (herstel woningen/wagens, regulier huur betalen), is overleg over onderwijs, participatie in werk en de maatschappij, lastig en waarschijnlijk weinig vruchtbaar.

Deze conclusie leidt ons tot de volgende twee adviezen.

Eerst duidelijke afspraken

Advies: Maak, voordat met herstel wordt begonnen, duidelijke afspraken tussen bewoners en de Gemeente over de woonsituatie, beschrijf de wederzijdse verplichtingen en een tijdspad. Als er dan problemen komen kan het duidelijk worden waardoor en door wie dat komt. Start dan direct met het herstel van de woningen/wagens en in de huur. Besteed dat onderhoud uit, op kosten van de gemeente, bij bijvoorbeeld de corporatie zolang de overeenkomst met de corporatie nog niet kan worden geëffectueerd en eventueel een deel bij de inwoners zelf. Het is complex proces. Maar het moet wel gebeuren.

Leer van andere gemeenten

Advies: De kenmerken van de problemen zijn niet uniek voor Nuenen2, de gemeentelijke benadering en aanpak bij andere gemeenten kan en zal verschillend zijn. Van elkaar leren lijkt een zinvolle strategie. Zoek naar succesvolle voorbeelden bij andere gemeenten en probeer daar de kritische factoren voor succes te analyseren en dan in Nuenen te implementeren.

1 Beleidskader voor gemeentelijk standplaatsenbeleid, Ministerie voor Binnenlandse Zaken 2018

2 https://www.kis.nl/sites/default/files/bestanden/Publicaties/Politieacademie-aanpak-multi-problematiek-gezinnen-roma-achtergrond.pdf(externe link)